Arangkada of Leo Lastimosa for December 8, 2007

       13^th Month Pay

 

       Obligado ang tanang kompaniya pagbayad sa ilang mga kawani og 13^th month pay.  Lahi sa bonus nga mahimong di ihatag kon di paigo ang pundo sa kompaniya, ang pagbayad sa 13^th month pay gimando sa Presidential Decree No. 851.  Ug kinahanglang mahatag nang benepisyo unya o sa di pang Disyembre 24.

Apan sama sa ubang mga balaod, ang PD 851 nagtugot sa mosunod nga mga kompaniya paglingkawas sa obligasyon:

·         Kon alkanse og 40% sa ilang naandang kita sa niaging duha na ka tuig;

·         Gobyerno ug iyang mga korporasyon, gawas lang sa pribadong subsidiaries;

·         Employers sa mga katabang sa bay ug family drivers; ug

·         Employers nga nanuhol pinaagi sa komisyon o boundaries (sama sa taxi ug PUJ).

-o0o-

        Ang pagkuwenta sa 13^th month pay ipasikad sa batakang suholan, way labot ang Cola (cost of living allowance), overtime pay ug ubang mga benepisyo.  Tibuok kantidad ang madawat sa kawani kay di ni pahamtangan og income tax.  Kon wa pa kang kaabot og usa ka tuig ang kawani, ang benepisyo kuwentahon pinaagi sa pagbahin sa gidaghanon sa buwan nga iyang natrabahoan sa 12 ka buwan (x/12).

        Ang benepisyo di apilon pagkuwenta sa overtime ug ubang mga benepisyo ug sa amotan sa SSS ug retirement plans.  Aron di mabug-atan ang kompaniya, mahimong duhaon ka hugna ang pagbayad----ang unang tunga sa Hunyo atol sa enrolment sa mga bata ug ang ikaduha sa dayong Pasko.

Ang mga pakyaw, nga gisuholan pinasikad sa gidaghanon sa ilang mahuman ug di sa gitas-on sa ilang pagtrabaho, makadawat sa bog 13^th month pay.

-o0o-

        Ang mga kompaniya nga mangangkong alkanse di sayon nga makalikay sa obligasyon.  Ang mga ebidensiya sa labing menos 40% nga alkanse kinahanglang iptaban sa petisyon nga isumiter ngadto sa regional director sa Department of Labor and Employment (Dole).  Kinsa gimandoan pag-transmit sa petisyon ngadto sa Labor secretary sud sa 24 oras human ni niya nadawat.

        Sa pikas bahin, ang pagbayad sa 13^th month pay di paigo.  Kinahanglang pormal nga pahibaw-on sa kompaniya ang Dole nga nakatuman siya sa balaod unya o sa di pang Enero 15 sa bag-ong tuig.

-o0o-

        Maayong balita alang sa mga magtutudlo:  Gihatagan mo og espesyal nga pagtagad sa balaod:  Makadawat mo og usa ka buwan nga suholan isip 13^th month pay bisan wa kaabot og 12 ka buwan ang inyong pagtudlo sa usa ka school year.

        Daotang balita sa bag-ong nakasud o namalhin nga mga kawani:  Ang bag-ong mga kompaniya, kansang operasyon wa pang kaabot og usa ka tuig, di obligado nga mobayad sa benepisyo ngadto sa ilang mga kawani.

        Sa kataposan, samtang wa imando sa balaod ang bonus, gimando ni sa kaangayan kon nilambo ang patigayon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 7, 2007

          TINAGOAN SA BOHOL?

 

          Ang pag-ulbo sa dinamita nga gigamit sa pangisda sa isla sa Olango, nga nakapatay ni Marcelo Gerongco ug mahimong makabuta sa iyang 13 anyos nga anak nga si Carlos, nakabisto nga ahat ang pangangkon sa lokal nga mga opisyal nga nasulbad nang ilegal nga pangisda.   Gawas sa kakuwang sa pump boats, mas dakong suliran ang kakuwang sa edukasyon sa mga mangingisda nga nagtinguha og paspas nga panguwarta.

          Matod ni Lapulapu City Vice Mayor Mario Amores wa silang kahibawo diin gikan ang blasting caps nga gigamit sa mga mangingisda.   Nahibung siya nganong nabanhaw ang suliran nga nasulbad na niadto ni anhing Cebu City Bantay Dagat Chairman Jojo dela Victoria.

-o0o-

          Sukwahi sa sibawng pagsaway batok sa ilang junket sa Uropa, mainitong gihangop ang gitakdang paghapit ni Pres. Arroyo sa Kuwait aron pagluwas sa nakonbiktong overseas Filipino worker.  Kitang nakasaksi sa pait nga kahimtang sa OFWs sa ubang kanasuran nipasidungog sa mga pagsuway pagluwas ni Marilou Ranario, magtutudlo sa Surigao nga nakonbikto pagpatay sa iyang employer sa Kuwait, gikan sa silot sa kamatayon.

          Maong daghang nahugno dihang gikanselar ni Arroyo ang iyang biyahe sa Kuwait.   Mahimong wa kadawat og pasalig nga makig-atubang ug maminaw niya si Sheikh Sabah al-Ahmad al-Sabah.   Apan wa ning kapapas sa pagduda nga way luna sa iyang kasingkasing ang iyang giulug-ulogan nga bag-ong mga bayani.

-o0o-

          Mga turistang langyaw gitulis samtang nanuroy sa Bohol.  Unom ka tinun-ang Hapones nga nagsakay og coaster gibanhigan sa tulo ka tulisan sa Barangay Nan-od, Sierra Bullones, gitionan og mga rebolber ug gipanguhaan sa ilang alahas, cellular phones ug kuwarta.   Nakasibat ang mga tulisan bisan kon ang mga turista gikuyogan og polis gikan sa Kampo Dagohoy sa Tagbilaran City.

          Kuwestiyonable nang daan nganong way nahimo ang polis pagpanalipod sa mga turista.   Kuwestiyonable sang gikatahong kapakyas sa kapolisan sa Bohol pagpahibawo sa ilang kadagkoan.  Labing kuwestiyonable ang gikatahong pagpasidaan nila sa mga biktima sa di pagsaba sa ilang kasinatian.   Gikahadlokan nga di ni unang higayon nga gitagoan ang mga krimen batok sa mga turista.

-o0o-

          Angayng pasidunggan ang mga Bol-anon sa malambuon nilang industriya sa turismo.   Usa ko sa nakatilaw sa mainiton nilang pag-abi-abi ug hapsay nga pagpatuman sa tour packages pila na ka Semana Santa ang nilabay.  Di ko gustong motuo nga ang pagpamakak maoy usa sa sukaranan sa ilang kalamposan pagdani sa lokal ug langyawng mga turista.

          Angayng angkunon sa kadagkoan sa Bohol nga ang pagdagsang sa mga turista makadani sab sa mga kriminal.   Mas dali ning masulbad kon angkunon nga duna silay problema inay paundayonan ang pagpaka aron-ingnon nga giurom lang ang ilang mga bisita.  Di katabonan ang atraso sa ilang kapakyas pagsikop sa mga tulisan pinaagi sa pagpasiugda sa mas dakong atraso pagtago sa mga krimen gikan sa katawhan.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com